سناریوهای پسا آتش‌بس در غزه

همزمان با توافق آتش‌بس میان رژیم صهیونیستی و حماس، اکنون توجهات به این مسئله معطوف شده است که پس از پایان آتش‌بس شش روزه چه اتفاقی در عرصه میدانی و سیاسی خواهد افتاد، برای پاسخ به این سوال چند سناریو را می‌توان مطرح کرد.
 
سناریوی اول: تبادل اسرا تا آتش بس دائم 
اولین سناریویی که درباره غزه پس از آتش بس مطرح است، ایکه طرفین توقف درگیریها را تا زمان مبادله همه اسرای صهیونیست که به گفته تل‌آویو هنوز ۱۷۰ نفر در دست حماس هستند، ادامه دهند.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر صهیونیستی و دیگر مقامات تل‌آویو پیشتر گفته بودند که جنگ در غزه زمانی پایان خواهد یافت که تمام اسرا آزاد شوند. هر چند در کنار این اظهارات به حملات گسترده به غزه تا نابودی حماس هم تاکید دارند اما این محتمل‌ترین سناریو است که میانجیگران قطری و مصری با آمریکا سعی دارند این فرآیند را تا زمان دستیابی به یک توافق آتش‌بس جامع ادامه دهند که علاوه بر انجام روند بازسازی، روند تبادل اسرا، آتش بس طولانی‌مدت را تضمین کند.
بنابراین، آتش‌‎بس‌های پی در پی، فرصت خوبی برای رسیدن به آتش بس پایدار است. همانگونه که رسانه‌های عبری گفته‌اند که دیوید بارنیا، رئیس سازمان موساد برای دومین بار به قطر رفته تا با مقامات این کشور دیدار و گفتگو کند که به نظر می‌رسد بحث آتش بس و آزادی اسرا در راس این دیدارها قرار دارد.
از سوی دیگر، در تمدید آتش بس سیاست آمریکا به عنوان بزرگترین حامی رژیم صهیونیستی هم تاثیرگذار است. دولت آمریکا با وجود حمایتهای گسترده از جنایات اسرائیل در غزه، از طولانی شدن جنگ نگران است و به همین دلیل از تمدید آتش بس استقبال می‌کنند. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا روز دوشنبه در مصاحبه با سی ان ان مدعی شد:«امیدواریم حماس با تمدید آتش بس موافقت کند تا بتوانیم اسرای بیشتری را مبادله کنیم».
دولت جو بایدن به پیروزی ارتش صهیونیستی در غزه چندان امیدوار نیست و لذا برای پایان دادن به جنگ غزه که می‌تواند به تضعیف رژیم اشغالگر منجر شود، تلاش می‌کند. همچنین واشینگتن از واکنش گروههای مقاومت در منطقه هم به شدت نگران است و این احتمال وجود دارد که با تداوم حملات به غزه، آتش جنگ در منطقه شعله‌ور شود. لذا، تغییر لحن آمریکایی‌ها در روزهای اخیر و تلاش برای تمدید آتش‌بس، قدرت مانور اسرائیل را برای ادامه نبرد با حماس کاهش می‌دهد.
از سوی دیگر، ارتش صهیونیستی هم دچار فرسایش شده است و با وجود فراخوان۳۰۰ هزار نیروی ذخیره، اما در رسیدن به اهدافش در غزه شکست خورده است.
مشکلات داخلی رژیم صهیونیستی هم یکی از موانعی است که سبب می‌شود تا این رژیم آتش‌بس را تمدید کند. در هفته‌های اخیر موج اعتراضات علیه دولت نتانیاهو از سوی شهرک نشینان اوج گرفته است و آنها خواستار برکناری نتانیاهو از قدرت هستند، زیرا او را مسبب اصلی بحران و ناامنی در سرزمینهای اشغالی می‌دانند.

شکافهای داخلی، نتانیاهو را نگران کرده است و در این رابطه، یک عضو ارشد حزب لیکود به یدیعوت احارانوت گفت که طی روزهای اخیر رایزنی‌های محرمانه در داخل حزب در خصوص آینده سیاسی نتانیاهو و برکناری او انجام شده است. او با بیان اینکه نتانیاهو از کودتای سیاسی علیه خود در داخل لیکود واهمه دارد گفت اعضای حزب امکان رأی عدم اعتماد به نتانیاهو را بررسی کرده‌اند و نام چند فرد نیز برای جانشینی او مطرح است. به همین دلیل بود که نتانیاهو روز سه‌شنبه به منظور اطمینان از حفظ جایگاه خود در این حزب، با اعضای لیکود در کنست دیدار و گفتگو کرد.
از طرفی، مشکلات اقتصادی ناشی از جنگ در غزه هم فشارها روی دولت را افزایش داده است. امیر یارون، رئیس بانک مرکزی رژیم صهیونیستی روز سه‌شنبه اعلام کرد، جنگ غزه عواقب سنگینی دارد و هزینه‌های این جنگ تاکنون به ۵۳ میلیارد دلار رسیده است. از اینرو، بحران اقتصادی در کنار فشارهای سیاسی، چالش بزرگی را پیش پای دولت را برای ادامه جنگ در غزه قرار خواهد داد.
 

سناریوی دوم: جنگ فرسایشی

با همه این تفاسیر اما نمی‌توان از احتمال شروع دور جدید درگیری چشم پوشی کرد. مقامات صهیونیستی مدعی آن هستند که جنگ را تا آزاد کردن همه اسرای اسرائیلی و از بین بردن کامل قدرت نظامی حماس ادامه خواهند داد. اگر فرض کنیم که حماس حاضر به تحویل دادن تمام اسرای صهیونیست بدون دستیابی به اهداف مورد نظرش نشود، که مبادله آنها را به آزادی همه اسیران فلسطینی مشروط کرده است، در این صورت ممکن است اسرائیل حملات گسترده خود را از سر بگیرد.
دولت نتانیاهو فکر می‌کرد که در مدت کوتاهی می‌تواند حماس را نابود کرده و امنیت شهرک نشینان را تضمین کند ولی هر چه درگیریها طولانی شد، متوجه شدند که تصورات آنها با آنچه در روی زمین می‌گذرد متفاوت است و گالانت هم اعتراف کرد که برآوردهای آنها اشتباه از آب درآمد اما مدعی شد که با این حال تا نابودی حماس جنگ را ادامه خواهند داد.

اما از آنجا که ارتش این رژیم برای جنگ طولانی آمادگی ندارد، بیشترین انتظار آن است که جنگ روند فرسایشی به خود بگیرد. یک واقعیت آن است که اسرائیل نمی‌تواند برای همیشه دو سوم نیروهایش را که بیشتر آنها از نیروهای ذخیره هستند، در اطراف غزه نگه دارد، آنهم برای نبردی که چشم انداز پیروزی در آن مبهم است.

نتانیاهو با جنگ فرسایشی هم می‌تواند نشان دهد که تضمین امنیت سرزمینهای اشغالی را در اولویت دارد و از این برنامه عقب‌نشینی نمی‌کند و هم اینکه طولانی کردن درگیریها، به اهداف اصلی خود یعنی تضعیف و در صورت لزوم نابودسی حماس دست پیدا کند و از طرف دیگر مدت زمان حضور در قدرت را برای مدتی تمدید کند، سناریویی که با توجه به وضعیت موجود در اراضی اشغالی تحلیلگران در اجرایی شدن آن تردید دارند.

سناریوی سوم: جنگ محدود

در کنار دو سناریوی فوق الذکر یکی از سناریوهایی که می‌توان برای تحولات غزه پسا آتش بس متصور شد، ازسرگیری جنگ در ابعاد محدود است. روز گذشته کانال ۱۲ اسرائیل اعلام کرد:«در روز‌های آینده، ما قرار است آنچه را که در آزادی اسرا اتفاق می‌افتد تمام کنیم و سپس باید تصمیم سختی بگیریم چگونه از اینجا به بعد پیش برویم».

با این حال روزنامه هاآرتص اخیرا در گزارش خود نوشت که همزمان با آتش بس در غزه، فرماندهان ارتش به دولت برای توقف درگیری فشار می‌آورند چرا که به اذعان آنها نیروها دیگر قادر به ادامه جنگ مانند قبل نیستند.

همچنین «یدیعوت آحارانوت» دیگر روزنامه مطرح صهیونیستی نیز گزارش داد که در جریان جنگ غزه بالغ بر ۲۰۰۰ نظامی اسرائیلی از خدمت در ارتش فرار کرده‌اند که بزرگترین تخلف ارتش از زمان تأسیس آن تاکنون به شمار می‌رود. بنابراین، در صورتی که درگیریها تداوم پیدا کند، تمرد و نافرمانی در بین نیروهای نظامی هم افزایش خواهد یافت. 

 این همه سردرگمی و استیصال در بین اسرائیلی‌ها نشان می‌دهد آنها چشم انداز مثبتی را برای ادامه جنگ نمی‌بینند. یوآو گالانت، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی هم گفت که بعد از اتمام آتش‌بس، حماس آماده‌تر خواهد بود و از نظامیان تحت امر خود خواست برای نیروی قدرتمندتر از قبل آماده باشند.

مسئله دیگر حضور بیش از دو میلیون فلسطینی متمرکز شده در جنوب غزه است که رژیم صهیونیستی قصد دارد تا آنها را به مصر کوچانده و به طور کامل این منطقه را اشغال کند اما نه مصر حاضر به پذیرش این حجم از افراد است و نه فلسطینیان حاضر به ترک دیار خود هستند و غیرنظامیان مسیر پیشروی ماشین جنگی ارتش صهیونیست را مختل خواهد کرد.

در چنین شرایطی جنگ محدود با توان نظامی و شرایط اقتصادی و سیاسی اسرائیل انطباق بیشتری دارد. در این سناریو نابودی کامل حماس از روی میز کنار گذاشته شده و بیشترین تمرکز بر روی دادن کمترین امتیاز برای آزاد کردن تمام اسرای اسرائیلی است. دولت نتانیاهو که تحت فشار داخلی قرار دارد سعی خواهد کرد تا جنگ را برای مدتی کوتاه ادامه دهد تا اینگونه وانمود کند که به حماس امتیاز نمی‌دهد و هم اینکه با آزادی تمام اسرا و احتمال دستاوردهای نسبی در عرصه میدانی، افکارعمومی داخلی را راضی نگه دارد.  

در نتیجه ایده ال ترین وضعیت برای صهیونیست‌ها در این سناریو آن است که زیرساخت‌های نظامی حماس در شمال غزه بویژه توان پرتاب موشک به اراضی اشغالی در آینده را تا می‌توانند تضعیف کنند و از طرف دیگر با ایجاد یک منطقه حائل میان غزه و شهرک‌های صهیونیست نشین امنیت این شهرک‌ها را افزایش دهند. 

اما برای تحقق این اهداف هم چالشهای جدی بر سر راه ارتش اشغالگر وجود دارد. حماس در دو ماه گذشته نشان داد که ابزارهای ممکن برای ضربه زدن به دشمن اشغالگر را دارد و حملات گسترده از زمین، هوا و دریا هم نتوانسته این جنبش فلسطینی را تضعیف کند و این مسئله سبب می‌شود تا مقامات تل‌آویو برای دوره پس از آتش‌بس دست به عصاتر عمل کنند.

 اعتراف تل‌آویو به زخمی شدن ۱۰۰۰ نظامی خود در جنگ غزه و هلاکت بیش از ۷۰ نفر از آنها، نشان می‌دهد که گروه‌های مقاومت ضربات سهمیگنی را به دشمن وارد کرده‌اند و در صورت ادامه درگیریها، حجم تلفاتشان به مراتب گسترده‌تر از قبل خواهد شد.

داده‌ها و واقعیتهای میدانی در غزه، نشان می‌دهد دست برتر با گروه‌های مقاومت است و ارتش اشغالگر در  رسیدن به اهداف خود ناکام مانده، اقدامی که سبب می‌شود نتانیاهو برای جلوگیری از تلفات بیشتر بار دیگر به آتش بس دائمی با شروط حماس تن دهد.